Rynek elektroniczny. Platformy wymiany handlowej.

RYNEK ELEKTRONICZNY
Zanim pomyślimy o biznesie, trzeba pomyśleć o rynku, na którym się ten biznes prowadzi. Co to jest rynek elektroniczny? Można to wyjaśnić przez analogie do zwykłego sklepu, składu lub centrum handlowego. Jest to w zasadzie wirtualny obszar handlowy, w którym transakcje są zawierane na ekranie komputera za pośrednictwem sieci. Role witryny sklepu pełni zazwyczaj zbiór stron internetowych, pólkami sklepowymi jest katalog, w którym są składowane i prezentowane towary, a magazynem jest serwer. Istnieją bowiem analogie wszystkich elementów, z jakich składa się konwencjonalny rynek. Tu także istnieje groźba oszustwa.
Rynek dzieli się często według podmiotu na nim dominującego. Wyróżnia się trzy główne rodzaje e-rynku:
Uczestnicy rynku
Niejedna firma elektroniczna wyglądająca w oczach klientów jak monolit może się składać z wielu oddzielnych (lecz kooperujących ze sobą) podmiotów. Utrzymanie sieci od strony technicznej może leżeć w gestii jednej firmy, zapewnienie treści serwisu w gestii drugiej, transport towarów w gestii jeszcze innej itd. Z tych względów rynek elektroniczny jest bardziej złożony niż zwykły rynek. Każdy kto chciałby prowadzić biznes elektroniczny może liczyć na siedmiu pomocników:

PLATFORMY WYMIANY HANDLOWEJ
Przystępując do omówienia internetowych platform handlowych należy dokonać pewnych rozróżnień terminologicznych. Najprostszy podział rodzajów platform można zbudować używając na pierwszym stopniu rozróżnienia rodzajów platform ze względu na relacje pomiędzy stronami transakcji [rysunek 2].



Rysunek 2. Trzystopniowy podział rodzajów internetowych platform transakcyjnych.
Źródło: Waszczyk M. "Kulturowe i społeczne aspekty zawierania transakcji w Internecie"

Platformy B2B

W największym skrócie, B2B to handel pomiędzy firmami i instytucjami (partnerami, dostawcami, dystrybutorami, punktami sprzedaży, punktami usługowymi, itp.) wykorzystujący środki elektroniczne do zawierania transakcji. Internetowe platformy B2B dostarczają między innymi takich narzędzi jak wyrafinowane systemy autoryzacji i kontroli uczestników, przejrzyste katalogi i wyszukiwarki ofert czy rozbudowane systemy składania zamówień. Dwa podstawowe modele organizacji przedsięwzięć B2B to:
Zadaniem rynków B2B jest usprawnienie i ograniczenie kosztów tych wszystkich etapów zawierania transakcji, jakie zachodzą w przypadku tradycyjnego modelu działalności gospodarczej. Elektroniczne giełdy łączą kupujących, sprzedających i usługodawców w wirtualne społeczności, poszerzając rynek poprzez eliminację barier geograficznych. Efektywne systemy informatyczne zapewniają płynność rynku oraz sprawną organizację.
Wejście do sieciowej platformy B2B ogranicza koszty nawiązywania kontaktów; dla firm jest ono zazwyczaj wstępem do formalnych uzgodnień kontraktowych zastępując ogłoszenia prasowe, rozmowy telefoniczne czy bezpośrednie spotkania.
Funkcje B2B obejmują między innymi: Do największych platform B2B należą:

Platformy B2C

Na platformach B2C najczęściej spotykaną formą elektronicznego handlu jest sklep internetowy. Stanowi on pierwszy kontakt większości ludzi z e-biznesem. Jak każdy inny biznes, charakteryzują go pewne cechy i zalety, jakie każdy dobry sklep mieć powinien.
Po pierwsze, musi dobrze wyglądać - gdy nie przyciągnie uwagi oglądającego, okazja zrobienia interesu będzie stracona. Jest to jednak dopiero początek. Następnie należy w pewien sposób "uwieść" potencjalnego klienta. W witrynie sklepu elektronicznego powinno być coś, co przyciągnie uwagę klienta, lub co lepsze, wyzwoli u niego pragnienie dokonania zakupu. Musi wreszcie istnieć bardzo prosty sposób sfinalizowania ewentualnej transakcji. W końcu najlepiej sprzedaje się to, co jest łatwe do kupienia.
Pod wieloma względami sklep elektroniczny nie różni się od swego kuzyna z głównej ulicy, a zatem powinna istnieć prosta możliwość przetłumaczenia wszystkich zmyślnych sposobów handlowania i dobrych zwyczajów handlu tradycyjnego na obraz oglądany na ekranie monitora. Aby tego jednak dokonać trzeba wpierw pomyśleć o towarach, jakie zamierzamy sprzedawać i o sposobie ich prezentowania.
Różne rodzaje e-biznesu wymagają różnych sposobów podejścia. Nabywca dokonujący zakupów na rzecz ogromnej sieci supermarketów, dla których pracuje wielu dostawców, nie zainteresuje się pięknym obrazkiem świeżych owoców. Pragnie raczej móc porównywać koszty i harmonogramy dostaw wszystkich dostawców. Z drugiej strony detaliczni sprzedawcy odzieży on-line muszą przekonać kupującego, że oferują mu coś naprawdę pożądanego.

KATALOGI
Katalog stanowi elektroniczny odpowiednik półek sklepowych, towarów, działów itd. Jest on reprezentacją on-line tego "co jest na sprzedaż" (lub bardziej prawidłowo tego czym się handluje). Katalogi są różne - od zbioru stron internetowych i prostego skryptu pozwalającego na zbieranie zamówień na towary, poprzez średniej klasy katalogi ze wstępnie zdefiniowaną strukturą kategorii i podkategorii produktów, aż do katalogów wielkich korporacji, możliwych do zmodyfikowania pod kątem określonego klienta (customizacji). Zwykle są one zintegrowane (back-end integration) z systemami ewidencji zapasów i składania zamówień. Układ katalogów jest związany z rodzajem prowadzonego e-biznesu. Niższej klasy witryna jak np. http://www.norwest.currantbun.com oferuje jedynie kilka specjalistycznych produktów i usług. Dane są wprowadzane ręcznie i przechowywane na kilku dyskach. Maplin Electronics, sprzedawca części elektronicznych w Wielkiej Brytanii, oferuje prawie 40000 różnych produktów (zobacz http//www.maplin.co.uk). Prowadzenie takiego katalogu (a więc wprowadzanie danych, formatowanie i zapewnienie jakości danych) wymaga już zatrudnienia specjalisty. Innym dobrze znanym przykładem katalogu wyższej klasy jest Amazon.com sprzedający książki on-line.

NAJPOPULARNIEJSZE SKLEPY I PRODUKTY
Wśród sklepów internetowych zdecydowanie najpopularniejszy jest wspomniany wcześniej Amazon.com. Ma on wyraźną przewagę nad innymi firmami, oferującymi swoje produkty on-line. A oto jak przedstawia się ranking najlepszych sklepów internetowych na świecie.



Wykres 1: Ranking sklepów internetowych
Źródło: www.e-biznes.pl za Taylor Nelson Sofres

Najczęściej oferowaną grupą asortymentową są cały czas książki i wydawnictwa, które w swojej ofercie ma 23% badanych sklepów. Na drugim miejscu znajduje się muzyka. (15%), a zaraz za nią elektronika (13%) i sprzęt komputerowy (11%). Równie dużą popularnością cieszą się ubrania i obuwie, które znajdują się w ofercie 13% badanych sklepów [wykres 2].



Wykres 2: Produkty zakupione przez Internet w 2002 r. na świecie.
Źródło: Taylor Nelson Sofres Interactive - "Global eCommerce Report 2002"

SYTUACJA W POLSCE
Obecnie w Polsce działa 750 sklepów internetowych. W okresie ostatnich sześciu miesięcy liczba sklepów zmalała o 50. Zdaniem analityków będzie ubywać więcej sklepów, niż powstawać nowych, jednak różnica między tymi wartościami będzie maleć. Twórcy raportu prognozują, że w przeciągu najbliższych dwóch lat w polskim Internecie powinny pozostać jedynie te sklepy, które przynoszą zyski lub mają na nie realne szanse w niedalekiej przyszłości. Wtedy rynek wejdzie w fazę stabilnego wzrostu.



Wykres 3. Liczba sklepów internetowych w Polsce
Źródło: informacja prasowa - raport "eHandel B2C w Polsce - październik 2002" I-Metria S.A.

Sklepy internetowe w Polsce wciąż nie cieszą się zaufaniem klientów. Powodów tego zjawiska jest kilka. Najważniejszym z nich jest fakt, iż Polacy są nadal przyzwyczajeni do dokładnego oglądania produktu przed zakupem. W Internecie nie mają pewności, czy zamówiony towar rzeczywiście wygląda tak jak w katalogu. Inne powody nieufności Polaków przedstawia wykres 3.



Wykres 4: Powody nie kupowania przez Internet w Polsce
Źródło: Taylor Nelson Sofres Interactive - "Global eCommerce Report 2002"

Ceny
Zdaniem analityków na rentowność przedsięwzięcia nie ma wpływu fakt, czy jest ono przedsięwzięciem wyłącznie internetowym, czy też Internet jest traktowany jako dodatkowy kanał dystrybucji. Większość sklepów internetowych to elektroniczne przedsięwzięcia tradycyjnych firm, dla których Internet jest dodatkowym kanałem sprzedaży (75,5%). Odsetek przedsięwzięć czysto internetowych nie uległ znaczącej zmianie w okresie ostatnich sześciu miesięcy i wynosi 23%.
33% sklepów sprzedających zarówno online, jak i offline sprzedaje taniej w Internecie, niż swoich oddziałach offline.



Wykres 5. Różnica cen w sklepach internetowych i ich oddziałach offline
Źródło: informacja prasowa - raport "eHandel B2C w Polsce - październik 2002" I-Metria S.A.

Płatności i dystrybucja towarów
Zaliczenie pocztowe to wciąż najczęściej oferowany przez sklepy internetowe sposób płatności (85,5%). Zaliczenie pocztowe zarazem jest najczęściej wybierane przez samych internautów (51%). Najwięcej sklepów oferuje dostawę zamówienia klientom poprzez Pocztę Polską - aż 75,5%.



Wykres 6. Sposoby płatności oferowane przez sklepy internetowe
Źródło: informacja prasowa - raport "eHandel B2C w Polsce - październik 2002" I-Metria S.A.

Bezpieczeństwo
Prawie połowa ankietowanych sklepów (49%) deklaruje, że nie używa zabezpieczeń wymiany poufnych informacji (dane osobowe, numery kart kredytowych, itp.) z klientami.



Wykres 7. Zabezpieczenia wymiany poufnych informacji z klientami - deklaracje sklepów
Źródło: informacja prasowa - raport "eHandel B2C w Polsce - październik 2002" I-Metria S.A.

Rzeczywistość jest jednak inna. Analitycy zauważyli, że zabezpieczeń wymiany poufnych informacji z klientami faktycznie nie stosuje ponad 90% sklepów.
Przyczyn takiej rozbieżności pomiędzy deklaracjami, a stanem faktycznym analitycy upatrują w błędnym rozumieniu pojęcia "dane poufne" przez sklepy internetowe oraz w niskim poziomie wiedzy na temat zabezpieczeń. Badane sklepy często za dane poufne uważają jedynie numery kart kredytowych (mimo, iż w ankiecie znajduje się definicja pojęcia "dane osobowe").
Informacje na temat bezpieczeństwa zakupów on-line można znaleźć na stronach tylko 29% badanych sklepów.



Wykres 8. Informacje na temat bezpieczeństwa na stronach sklepów
Źródło: informacja prasowa - raport "eHandel B2C w Polsce - październik 2002" I-Metria S.A.

Kwestie bezpieczeństwa zakupu w Internecie są istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój eHandlu. Ponad 20% internautów nie dokonuje z ich powodu zakupów poprzez Internet. Zdaniem analityków, poza zapewnieniem bezpieczeństwa realizacji transakcji, sklepy powinny podjąć działania uświadamiające, w tym dokładne informować o kwestiach bezpieczeństwa na stronach sklepów.

Oprogramowanie
Coraz więcej sklepów powierza produkcję swojego oprogramowania profesjonalistom. Dziewięć miesięcy temu ponad połowa deklarowała, że posiada rozwiązania stworzone przez swoich pracowników. Obecnie jest to tylko 35,8%.



Wykres nr 9: oprogramowanie sklepów internetowych
Źródło: informacja prasowa - raport "eHandel B2C w Polsce - wrzesień 2001" I-Metria S.A.

Nad tradycyjnymi placówkami handlowymi sklepy elektroniczne górują dostępnością, bogactwem asortymentu, szybkim dostępem do nieograniczonej ilości informacji (popartych zdjęciami lub multimedialnymi prezentacjami produktów), czy możliwością wyboru najbardziej dogodnej dla klienta formy płatności. Właściciel sklepu otrzymuje natychmiastowy dostęp do danych statystycznych opisujących ruch na stronach, a także pokazujących upodobania użytkowników. W ten sposób możliwe jest szybkie reagowanie na potrzeby rynku i szybkie dostosowanie oferty do oczekiwań potencjalnych klientów. Z kolei klientom łatwe zarządzanie wirtualnym koszykiem pozwala na bezstresowe dokonywanie zakupów. To sprawia, że sklepy internetowe stopniowo umacniają swoją pozycję na rynku i już od pewnego czasu stanowią silną gałąź e-biznesu.

Platformy C2C

Znaczną część handlu na platformach C2C stanowią aukcje internetowe. Aukcje mogą przybrać formę aukcji dwustronnych (ang. double auction; bid/ask auction), w których następuje równoczesna licytacja ofert kupna i sprzedaży, czyli klasyczne negocjacje, albo aukcji jednostronnych (ang. one-side auction) w której następuje licytacja ofert tylko przez ofertobiorców.
Aukcja amerykańska - aukcja wielu przedmiotów w której oferenci płacą tyle ile zalicytowali pod warunkiem, że wylicytowana cena jest równa lub wyższa od ceny oczekiwanej przez sprzedającego. W przypadku dwóch lub więcej ofert, pierwszeństwo ma oferta złożona na większą ilość a następnie liczy się czas złożenia zamówienia.
Aukcja holenderska - aukcja w czasie której licytacja odbywa się nieco inaczej niż w tradycyjnych aukcjach. O określonej godzinie pojawia się cena towaru lub usługi, która zaczyna maleć o określoną wartość co określony przedział czasu. Zalogowani uczestnicy obserwują licytację i przy określonym poziomie ceny akceptowanym przez siebie naciskają przycisk "kupuję". Gdy produktów jest kilka, emocje rosną wraz z wykupywanymi towarami.
Aukcja klasyczna (angielska) - aukcja gdzie licytowany jest jeden przedmiot. Wygrywa ten kto zgłosi najwyższą cenę pod warunkiem, że jest wyższa lub równa cenie minimalnej (oczekiwanej przez sprzedającego).
Aukcja przetargowa - bieżące wyniki licytacji i najwyższa aktualnie cena nie są ujawniane. Licytujący może złożyć tylko jedną ofertę cenową. Tak więc licytujący staje przed decyzją ile może maksymalnie zapłacić za dany towar bez możliwości zmiany raz zaproponowanej ceny. Sprzedający może wyznaczyć cenę minimalną za którą gotowy jest sprzedać produkt, ale nie musi. Cena ta nie jest znana uczestnikom aukcji a kwota przebicia nie istnieje. Licytujący zna datę rozpoczęcia i zakończenia aukcji. Zwycięzcą aukcji jest osoba, która zaoferowała najwyższą cenę. W następnej kolejności liczy się czas złożenia oferty.
Aukcja wielokrotna - multiaukcja. Aukcja wielu przedmiotów. Wygrywają osoby płacące cenę równą lub wyższą od ceny oczekiwanej przez sprzedającego. W przypadku wzrostu ilości ofert w stosunku do ilości oferowanych towarów ostateczna cena sprzedaży wzrasta.

Najpopularniejsze strony aukcyjne w Polsce