Problemy wynikające z niedostosowania techniki do człowieka pojawiły się w sposób wyraźny na początku XX wieku. W okresie intensywnego uprzemysłowienia wielu dziedzin wytwórczości: hutnictwo, górnictwo, włókiennictwo. Kult maszyn i maksymalnego zysku doprowadził do traktowania człowieka jako koniecznego "trybika" w wielkiej maszynie. Podporządkowanie człowieka systemom złożonym z maszyn doprowadziło do nieludzkiego traktowania pracowników. Okres II wojny światowej był kolejnym etapem, w którym intensywnie wzrosła produkcja na potrzeby armii. Z konstruowano wiele wspaniałych maszyn i urządzeń, z punktu widzenia technicznego. Jednak konstruktorzy „zapomnieli”, że operatorem ich konstrukcji będzie człowiek. Taki stan rzeczy wykazał, że człowiek w zaprojektowanych systemach jest najsłabszym ogniwem i ulegał wiele urazom zdrowotnym wystawiony na działanie wielu szkodliwych i niebezpiecznych dla zdrowia i życia czynników. Prowadzenie systematycznych badań nad pracą ludzką, współdziałania człowieka jako operatora z maszynami, urządzeniami stało się koniecznością.

Ergonomia

Ergonomia wywodzi się z dwóch greckich słów:
ergon - praca oraz nomos - prawo, zasada.

Ergonomia jest nauką stosowaną, której celem jest dostosowanie maszyn, urządzeń, narzędzi, technologii, przedmiotów powszechnego użytku (środków technicznych) do możliwości fizjologicznych, antropometrycznych, psychicznych i społecznych człowieka. Bada związki zachodzące pomiędzy człowiekiem, wykonywanymi zadaniami, użyciem środków technicznych do realizacji powierzonych zadań.

Ergonomia poszukuje rozwiązań, które zapewniają bezpieczeństwo, są przyjazne dla człowieka, nie wymuszają dodatkowym niepotrzebnych obciążeń zarówno fizycznych jak i psychicznych.

Ergonomiczność

Korzystanie z urządzeń technicznych charakteryzujących się ergonomicznością (właściwym dostosowaniem do człowieka) wpływa pozytywnie na:

• zwiększenie wydajności pracy,
• zmniejszenie liczby braków, pomyłek popełnianych przez pracowników,
• obniżenie kosztów związanych z brakami, reklamacją wadliwych produktów,
• lepsze wykorzystaniu czasu pracy,
• zwiększenie bezpieczeństwa pracy,
• wyeliminowanie lub ograniczenie niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników,
• obniżenie ryzyka zawodowego na określonym stanowisku pracy,
• obniżenie absencji chorobowej,
• zmniejszenie kosztów pracy związanych z wysiłkiem biologicznym człowieka,
• zwiększenie satysfakcji z pracy i poprawy samopoczucia pracowników.

Zbyt niski poziom ergonomicznej jakości (dostosowania do człowieka) wytworów techniki doprowadza do wielu dodatkowych kosztów i strat, do których zalicza się:

• niedostateczna wydajność pracy,
• produkcja braków,
• wzrost kosztów produkcji związanych z powstawaniem braków i występowaniem pomyłek,
• nieefektywne wykorzystanie czasu pracy,
• zagrożenie urazami i wypadkami przy pracy,
• podwyższone ryzyko na określonym stanowisku pracy,
• podwyższona absencja chorobowa,
• zwiększone kosztów pracy związane z wysiłkiem biologicznym człowieka,
• brak satysfakcji z pracy i samorealizacji pracowników.

Ergonomia – wiedza interdyscyplinarna

Ergonomia jest nauką interdyscyplinarną oznacza to, że wiedza potrzebna do rozwiązywania problemów pochodzi z obszarów różnych nauk szczegółowych, które ogólnie podzielić można na dwie grupy: nauki techniczno – organizacyjne oraz nauki o człowieku. Do nauk tzw. techniczno – organizacyjnych należą:

• nauki ścisłe i przyrodnicze tworzące technikę i technologię,
• organizacja pracy i zarządzanie,
• ekonomika pracy,
• nauka o jakości.

Z grupy nauk o człowieku największe znaczenie dla ergonomii mają:

• psychologia pracy,
• fizjologia pracy,
• antropometria,
• nauki medyczne.

Nurty działań ergonomii

W działaniach ergonomii można wyróżnić dwa nurty:

• ergonomię warunków pracy,
• ergonomie wyrobu (wytworu technicznego).

Zadaniem ergonomii warunków pracy jest badanie wpływu na człowieka warunków pracy oraz ich odpowiednie kształtowanie. Warunki pracy tworzą tzw. czynniki materialnego środowiska pracy: drgania, hałas, mikroklimat (temperatura, wilgotność, promieniowanie cieplne, ruch powietrza), emisja energii szkodliwej (w postaci promieniowania elektromagnetycznego, przenikliwego), oświetlenie, zanieczyszczenie powietrza, substancje o charakterze agresywnym, chorobotwórczym itd., z którymi kontaktuje się człowiek; oraz czynniki techniczno-organizacyjne takie jak: pozycja ciała przy pracy, rytm i tempo pracy, przerwy pracy, metody pracy.

Ergonomia wyrobu zajmuje się przede wszystkim dostosowaniem wytworów technicznych do wymiarów i kształtów ciała człowieka, bezpieczeństwem i łatwością posługiwania się wytworem. We współczesnej ergonomii wyłoniły się strefy działań ergonomicznych jak:

• ergonomia dla ludzi starszych i niepełnosprawnych,
• ergonomia dla dzieci,
• ergonomia mieszkania,
• ergonomia prac biurowych wraz ze stanowiskami pracy wyposażonymi w komputery,
• ergonomia prac operatorskich,
• ergonomia czasu wolnego.

Ergonomia korekcyjna i koncepcyjna

Ergonomia korekcyjna zajmuje się analizą już istniejących maszyn, urządzeń technicznych, stanowisk pracy, z punktu widzenia ich dostosowania do psychofizycznych możliwości pracowników oraz formułowania zaleceń mających na celu polepszenie warunków pracy, zmniejszenie istniejących obciążeń oraz poprawę wydajności i jakości pracy. Korekta warunków pracy odbywa się na drodze modernizacji pracujących już maszyn i urządzeń oraz wprowadzania elementów zabezpieczających ludzi przed szkodliwymi wpływami środowiska pracy. Częstym sposobem jest formułowanie odpowiednich zaleceń i wytycznych w wyniku ergonomicznych analiz (np. z wykorzystaniem ergonomicznych list kontrolnych). W efekcie takich działań następuje polepszenie materialnych warunków pracy (zmniejszenie poziomu hałasu, drgań, poprawa oświetlenia, polepszenie warunków mikroklimatycznych, obniżenie poziomu zanieczyszczeń powietrza, itd.), wyeliminowanie nadmiernych obciążeń fizycznych i psychicznych związanych z procesem pracy (mechanizacja prac, poprawa pozycji pracy, poprawa warunków odbioru informacji, usprawnienia organizacyjne, itp.). Działania tego typu stosowane są najczęściej, jednak spotykają się one z poważnymi ograniczeniami natury technicznej, organizacyjnej i ekonomicznej. Ergonomia korekcyjna działa na "żywym organizmie" w środowisku pracy, stąd wiele zaleceń wynikających z analizy ergonomicznej (np. propozycja zmiany konstrukcji) jest nie do osiągnięcia (gdyż np. badane stanowisko może być ogniwem procesu technologicznego) i może ponosić za sobą wysokie nakłady finansowe. Na tym gruncie może powstawać wiele nierealnych zaleceń. Usunięcie tego typu nieprawidłowości powinno nastąpić u źródła, czyli w procesie projektowania narzędzi, maszyn, urządzeń, czy też stanowisk pracy

Ergonomia koncepcyjna

Celem ergonomii koncepcyjnej jest takie zaprojektowanie narzędzia, maszyny, stanowiska pracy, urządzenia czy też obiektu przemysłowego, aby spełniał on podstawowe wymogi ergonomii przy możliwie największej wydajności. Ergonomia korekcyjna nie zawsze dawała zadowalające efekty, gdyż usuwała przede wszystkim skutki błędów projektowych, a nie przyczyny błędnego projektowania.

Ergonomia koncepcyjna na podstawie analizy ergonomicznej zaleca przydział pewnych funkcji człowiekowi, innych maszynie. Tak więc punkt ciężkości dotyczący sprawczej roli ergonomii przenosi się z analizy gotowych, działających rozwiązań, do biur projektowych i konstrukcyjnych, gdzie powstają koncepcje i prototypy maszyn, urządzeń, stanowisk pracy. Na tym gruncie zrodziło się projektowanie ergonomiczne, gdyż dostrzeżono problematykę związaną z niedostosowania obiektów technicznych do człowieka.